Ik ben een kind van de jaren 70. Een periode die gekenmerkt werd door grote veranderingen. Mijn pubertijd is een periode die ik liever vergeet. Het begon met een langdurige ziekte en eindigde met de dood van mijn vader.
Vijf scholen later, talloze illusies armer en vele vriendinnen rijker was de wereld veranderd. Maar wat merkte je daar nu eigenlijk van?
De club van Rome voorspelde in 1972 dat de fossiele brandstoffen zouden opraken. Ok, wanneer wist niet niemand. Het Watergate schandaal zorgde voor de val van Nixon. De koude oorlog werd tijdelijk geparkeerd door het afsluiten van de Helsinki-akkoorden. Minder bommen, de Russen konden de aarde nog maar 25 keer vernietigen, de Amerikanen een keer of 40. Dat was nog eens vooruitgang!
Ondertussen in Nederland. Felle protesten tegen de sluiting van de abortuskliniek Bloemenhove. W.T. Schippers heeft z’n hoogtepunt. Sjef van Oekel is op zoek naar een toilet op het station. Potverdomme!!
De tweede feministische beweging manifesteerde zich met de oprichting van de moedermavo en met de actie ‘baas in eigen buik’ van Dolle Mina.
Ik begon de jaren zeventig als een Rotterdams rotjochie die geen idee had van vrouwen, lekker belangrijk, en heb tien jaar ‘gekeken’ naar vrouwen. Bewust- en onbewust vreselijk fout.
Ok. Ik ben man. Dat betekent dat ik ben veroordeeld om te kijken zoals mannen kijken naar vrouwen. Ik moet met deze ‘last’ leven. Alleen … ik ervaar het niet zo. Wel ben ik me er steeds meer bewust van dat ik mijzelf een visueel oordeel aanmatig.
Als ik alle feministische retoriek parkeer en even nuchter nadenk dan stel ik vast dat ik op twee manieren naar vrouwen kijk. Ik staar niet (bewust) naar vrouwen. De eerste manier van kijken is tamelijk primitief. En onbewust.
‘Zou ik met haar m’n leven willen doorbrengen?’
De tweede manier van kijken is interessanter. Wie is ze? Waar denkt ze aan? Waarom vind ik haar aardig en, niet noodzakelijkerwijs, aantrekkelijk.
De eerste reactie ontstaat door de natuurlijke reflex van een mens om zich voort te planten. De tweede reactie is ‘Dat-wat-mensen-onderscheid-van-beesten’.
Staren naar vrouwen? Soms zie ik jongens, mannen naar vrouwen kijken op manier waar ik onrustig van word. Op een manier die het beste is te duiden als ‘visuele verkrachting’. Freud zegt het als volgt:
‘Scopophilia” is the measure involved in looking at other people’s bodies as particularly erotic objects. In other words, scopophilia refers to the sexual pleasure that can be obtained by looking at others’ nude bodies or erotic photos and videos.
Een vrouw kijkt naar zichzelf zoals een man naar haar kijkt: ‘The surveyed female’. Hierdoor verandert ze zichzelf in een object: een bezienswaardigheid. Dit standpunt bepaald niet alleen de relaties tussen mannen en vrouwen, maar ook de wijze waarop vrouwen naar zichzelf kijken.
„Wat vrouwen als vrouwen definieert is dat wat mannen opwindt”, schreef de Amerikaanse feminist (e.…) Catherine MacKinnon in de jaren negentig. „Alsof het wezens zijn die voor mannen bestaan.” De excessen daarvan kennen we allemaal wel: vrouwonvriendelijke porno, rapclips, mensenhandel en seksueel geweld. Een citaat uit een essay in de NRC van 19 oktober 2017 van de econoom en filosoof Francisca Wals.
Ze gaat verder: en dat is geen natuurwet, maar een cultureel gegeven, vond de Franse filosoof Simone de Beauvoir (1908-1986). Het heersende beeld van mannen als stoere leiders en vrouwen als aantrekkelijke volgers kán gekanteld worden. Daarvoor zouden we volgens haar niet alleen de economische positie van vrouwen moeten verbeteren, maar zouden „de wetten, de instituties, de waarden, de publieke opinie en de hele sociale context” op de schop moeten.
Zoals mannen naar vrouwen kijken vrouwen naar mannen: vooringenomen en generaliserend. Jij bent man dus jij ziet mij als object. Jij bent vrouw dus jij ziet mij als onderdrukker.
Picture for Women gaat over staren. Over mannen die staren naar vrouwen. Mannen die vrouwen zien als object waar ze mee kunnen doen wat zij willen. Een begrip dat bekend is geworden als:
The Gaze
Volgens Jacques Lacan, een psychoanalist uit Frankrijk is ‘The Gaze’ een angstgevoel dat ontstaat als je jezelf bewust wordt van het feit dat je bekeken (kan) worden. Het psychologische effect hiervan is dat je een beetje van jezelf kwijtraakt als je bedenkt dat je slechts een object bent om naar te kijken.
Het idee heeft een relatie met het moment dat een kind een spiegel ontdekt en beseft dat zij of hij een beeltenis heeft buiten zichzelf. De reflectie in de spiegel. Lacan veronderstelt dat dit effect, wat hij ‘The Gaze’ noemt, ook kan worden veroorzaakt door andere objecten zoals een televisie, een camera of zelfs een stoel … Niet dat een stoel zich opeens als een spiegel gedraagt dus. Maar het kan het gevoel versterken dat je een object bent waarnaar gegluurd mag worden.
En nu doet hij een boute uitspraak: “The Gaze is one of the most powerful human forces”; that is, “the meeting of the face and the gaze” because “Only there do we exist for one another.” (Lacan, 1979)
In haar in 1975 gepubliceerde essay’ introduceerde Laura Mulvey het begrip “The Male Gaze” als een kenmerk van de ongelijkheid tussen man en vrouw in film en fotografie. Als fotograaf is het een artikel dat je gelezen moet hebben.
Laura Mulvey stelde dat vrouwen werden gedegradeerd tot objecten omdat hetrosexuele mannen de controle over de camera hadden. (Mulvey, 1975)
Like this:
Like Loading...