TO BE NAKED IS TO BE ONESELF.
‘To be nude is to be seen naked by others and yet not recognised for oneself.’
– John Berger-
Mijn wereldbeeld is gevormd door kerk, ouders en boeken. De kerk was bij ons thuis altijd aanwezig, pa was voorganger in de Hervormde Kerk. Niet direct een hele zware variant maar wel heel aanwezig.
De Christelijke School, de zondagschool, de gebedsbijeenkomsten, de kerkenraad. Bidden en lezen uit Het Boek. Dit essay gaat over PfW. En over mij.
To be naked is to be oneself
De manier waarop mensen naar elkaar kijken is gebonden aan de cultuur van de maatschappij en staat ook niet vast. De moraal verandert door de eeuwen heen.
In de Griekse beeldhouwkunst speelde naaktheid een grote rol. De Grieken hadden veel bewondering voor de schoonheid van het menselijk lichaam en waren dan ook van mening dat deze in zijn puurste vorm afgebeeld moest worden, het zogenaamde heroïsche naakt
Overigens ging het hierbij meestal alleen om naakte mannen, want vrouwen werden als imperfect gezien en zij werden dus gewoon bedekt afgebeeld. Dat het de Grieken alleen ging om de schoonheid van het lichaam en niet om de seksualiteit blijkt wel uit de relatief kleine geslachtsdelen die de afgebeelde personen toebedeeld kregen. (Naaktheid in de kunst, sd)
Met de komst van het Christendom werd het artistiek naakt in de vroege Middeleeuwen steeds meer teruggedrongen. Alleen als symbool voor de zondigheid van het zwakkere geslacht werden afbeeldingen van naakte vrouwen soms nog toegestaan. Meestal werden ook zij echter geheel of gedeeltelijk bedekt met gewaden of struikgewassen.
Zelfs Adam en Eva, die volgens de Bijbel naakt in het Paradijs rondliepen, werden in de Christelijke kunst vaak afgebeeld met een vijgenblad voor hun geslachtsdelen.
Pas met de komst van de Renaissance in de veertiende eeuw werden de kunstopvattingen over naaktheid weer wat toleranter. Artiesten grepen terug op de klassieke werken en namen daarbij ook het heroïsche naakt weer over. Toch moesten kunstenaars in hun werk wel duidelijk maken dat het ging om een verbeelding van een klassiek mythisch figuur om het naakt te rechtvaardigen. Het is om die reden dat bijvoorbeeld veel Middeleeuwse schilderijen een naakte Venus afbeelden.
Het zou nog tot de negentiende eeuw duren voordat het menselijk naakt ook buiten deze klassieke omgeving weer acceptabel werd. Pas in de negentiende eeuw, met de opkomst van het impressionisme in Frankrijk, zagen steeds meer kunstenaars het menselijk naakt op zichzelf als een kunstvorm. (Naaktheid in de kunst, sd)
Picture for Women is een onderzoek naar de feministische kijk op staren. ‘The feminist concept of The Gaze.’ De vrouw wordt bekeken alsof ze naakt is. De kijker is de dominante persoon en reduceert de vrouw tot object waarnaar gekeken mag worden. Met dit idee in het achterhoofd lijkt het alsof de vrouw in Picture for Women geen kleren aan heeft. (Lacan, 1979)
Deze naaktheid kan je zien als je de blikken van de vrouw en de man volgt. Hij lijkt naar de camera te kijken maar gluurt naar haar. Haar blik is gericht op de lens. Man kijkt naar vrouw, vrouw naar zichzelf. Zij weet dat ze wordt bekeken maar geeft zich, geconditioneerd door eeuwen van schaamte en onderdrukking, gewillig over aan de blikken van de toeschouwer. Hij gebruikt zijn macht om het moment te bepalen om de foto te maken. Jeff Wall gebruikt een spiegel om de foto te kunnen maken. Een verwijzing naar de ijdelheid van vrouwen en tegelijkertijd een steek in rug van vrouwen. Zij staat naakt voor ons. Ze weet het maar kan er niets tegen doen.
Jeff Wall neemt een sociaal-politiek standpunt in. Hij spreekt zich in deze foto uit tegen de manier waarop mannen naar vrouwen kijken. De foto is gemaakt in 1979, midden in de tweede feministische beweging waarin de wijze waarop de vrouw tot object wordt gemaakt onderwerp van discussie was.
Hij verstopt zijn boodschappen op subtiele wijze in het beeld waardoor het aantrekkelijk is voor vrouwen en mannen. Hij verleid mannen om te staren en laat hen zelf bewijzen dat ze schuldig zijn aan ‘The Gaze’. Maar evengoed bevestigd hij het beeld dat vrouwen van zichzelf hebben.
Ik heb onderzocht op welke wijze mannen naar vrouwen kijken en vrouwen naar zichzelf. Heb aandachtig gelezen wat filosofen en feministen over het thema hebben te zeggen. Gelezen over naakt in de kunst. Kantelpunten benoemd. Om Picture for Women een plaats te geven.
Je zou deze samenvatting als een conclusie kunnen lezen. Maar het is slechts een mening.
For me, the naked and the nude
Stand as wide apart
As love from lies, or truth from art.
Lovers without reproach will gaze
On bodies naked and ablaze;
The Hippocratic eye will see
In nakedness, anatomy;
And naked shines the Goddess when
She mounts her lion among men.
The nude are bold, the nude are sly
To hold each treasonable eye.
While draping by a showman’s trick
Their dishabille in rhetoric,
They grin a mock-religious grin
Of scorn at those of naked skin.
The naked, therefore, who compete
Against the nude may know defeat;
Yet when they both together tread
The briary pastures of the dead,
By Gorgons with long whips pursued,
How naked go the sometime nude!
– The Naked and the Nude – Robert Graves-
WitchWithaView 